Autor: Waldemar Furmanek
Poznawać, poznać, rozumieć, zrozumieć, wartościować, akceptować, działać to rodzina pojęć kluczowych, które opisują procesy prezentowane w niniejszej książce. Rozumienie czegoś bądź kogoś wiąże się zawsze z przeżyciem. A. Kępiński mówił o wczuciu i rozumieniu. „Słowa te chodzą z sobą w parze” – wyjaśnia J. Tischner. A zatem nie ma wczucia bez jakiegoś rozumienia i nie ma rozumienia i zrozumienia bez jakiegoś wczucia. Zarówno rozumowy, jak też uczuciowy komponent poznania drugiego człowieka, odbywa się najpełniej w miłości. Ten fenomen egzystencji człowieka wzrasta i ubogaca się wraz ze wzrastaniem i rozwojem człowieka. Nie można zrozumieć człowieka bez zrozumienia jego miłości. Nie można zrozumieć miłości człowieka bez jakiegoś rozumienia człowieka rozwijającego się w świecie wartości. W osobowej przestrzeni aksjologicznej miłość zajmuje szczególne miejsce. Każdy człowiek − w charakterystyczny dla siebie sposób − doświadcza oraz urzeczywistnia wszystkie wartości współwystępujące z miłością.
Pytania o rozumienie miłości przez człowieka w biegu jego życia, są pytaniami, które w istocie prowadzą do rozumienia niepowtarzalnych właściwości konstytuujących człowieka. Badania naukowe tych problemów − jak mniemam – pozwolą człowiekowi szerszymi oczyma spojrzeć na tajemnicę człowieka, a być może zmniejszą nieco zakres owej tajemnicy.
Książka Rozwój rozumienia miłości podejmuje problematykę rozumienia miłości przez człowieka w różnych fazach życia: od małego dziecka, poprzez wiek szkolny, gimnazjalny, wczesną dorosłość aż do dojrzałości w małżeństwie.
Wstęp 13
Część pierwsza
ROZUMIENIE MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15
ROZDZIAŁ I
Wybrane problemy teorii rozumienia 17
1. Rozumienie jako problem psychologiczny 17
1.1. Potoczne znaczenie terminu rozumienie 18
1.2. Leksykalna treść terminu rozumienie 19
2. Różne interpretacje psychologiczne pojęcia rozumienie 21
2.1. Relacja między rozumieniem a myśleniem i innymi procesami poznawczymi 24
2.2. Stopniowalność rozumienia 27
3. Teorie rozumienia 27
3.1. Intuicjonizm 27
3.2. Nocjonizm 28
3.3. Mnemizm 28
3.4. Koncepcjonizm 29
3.5. Interpretacjonizm 33
4. Psychologia rozumienia a praktyka pedagogiczna 34
5. Rozumienie jako problem pedagogiczny (dydaktyczny) 36
ROZDZIAŁ II
Badania rozumienia (miłości) w pedagogice humanistycznej 38
1. Swoistość metodologiczna nauk humanistycznych 38
1.1. Wyjaśnianie czy rozumienie 39
2. Nowa metodologia badań w pedagogice współczesnej 40
2.1. Cele badań pedagogicznych: wyjaśnianie czy zrozumienie 41
2.2. Interpretacja humanistyczna (interpretacjonizm) 42
2.3. Postępowania człowieka kategorią pedagogiki humanistycznej 42
2.4. Duchowość człowieka obiektem badań pedagogiki humanistycznej 43
2.5. Humanistyczne rozumienie badanych obiektów 44
3. Metodologiczne procedury badań rozumienia miłości 45
3.1. Fenomenologia w badaniach miłości 46
3.2. Hermeneutyka w badaniach miłości 47
3.3. Interakcjonizm symboliczny w badaniach miłości 49
3.4. Rekonstrukcja obrazu semantycznego miłości. Językowy obraz miłości 52
ROZDZIAŁ III
Problematyka badań rozumienia miłości w pedagogice 55
1. Wartości w pedagogice dopełniają charakterystykę pedagogiki jako nauki
humanistycznej 55
2. Procesy badania systemu aksjologicznego człowieka jako procesy poznania
humanistycznego 56
3. Badania związane z etapami wprowadzania wychowanków w świat wartości (miłości) 58
3.1. Badania procesu zapoznawania wychowanka z wartościami
(systemem wartości) 59
3.2. Badania procesu doprowadzania do zrozumienia wartości 60
3.3. Badania procesu internalizowania wartości 61
3.4. Badania procesu uczenie postępowania według wartości (preferowania i stosowania
wartości) 61
3.5. Badania systemów postępowań człowieka z punktu widzenia preferowanych
i stosowanych przez niego wartości 62
4. Wybrane trudności w badaniach wartości w pedagogice 64
Część druga
RODZINA SZKOŁĄ ROZUMIENIA MIŁOŚCI 71
ROZDZIAŁ I
Miłość i rodzina jako główne wartości życiowe 73
1. Rodzina jako wartość 73
2. Funkcje i zadania rodziny 75
3. Dziecko jako wartość życia rodzinnego 76
4. Rodzina środowiskiem opiekuńczo-wychowawczym dziecka 77
ROZDZIAŁ II
Znaczenie miłości w rodzinie 80
1. Miłość podstawą rodziny 80
2. Miłość rodzicielska 80
2.1. Miłość macierzyńska, miłość matczyna 83
2.2. Miłość ojcowska 86
3. Miłość między rodzicami a dzieckiem 88
4. Miłość dziecka do matki i ojca 90
5. Czwarte przykazanie Dekalogu 91
ROZDZIAŁ III
Założenia metodologiczne badań postrzegania przez dziecko przedszkolne miłości
swoich rodziców do siebie 94
1. Cele i problematyka badań 94
2. Wybrane pytania zadawane dzieciom w przedszkolu podczas badania 94
ROZDZIAŁ IV
Wyniki badań nad postrzeganiem przez dziecko miłości swoich rodziców do siebie 96
1. Rozumienie przez dziecko przedszkolne pojęcia miłości swoich rodziców do siebie 96
2. Postępowania rodziców, które w opinii dzieci świadczą o miłości 96
3. Wpływ czasu poświęcanego dziecku na rozwój miłości 99
4. Wpływ miłości rodziców na funkcjonowanie i rozwój dziecka 100
5. Podsumowanie wyników badań 103
Część trzecia
ROZUMIENIE MIŁOŚCI PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOŁY PODSTAWOWEJ 107
ROZDZIAŁ I
Interpretacja pojęcia miłość przez dzieci ze szkoły podstawowej 109
1. Znajomość pojęć zamiennych do pojęcia miłość 109
2. Definiowanie pojęcia miłość przez uczniów szkoły podstawowej 113
ROZDZIAŁ II
Rozumienie pojęcia miłości do rodziców przez dzieci ze szkoły podstawowej 116
1. Interpretacja przykazania Czcij ojca swego i matkę swoją przez dzieci uczęszczające
do szkoły podstawowej 116
2. Definicja pojęcia miłości do rodziców w rozumieniu dzieci 118
3. Cechy miłości dzieci do rodziców w rozumieniu dzieci ze szkoły podstawowej 120
4. Czynniki wpływające na miłość dzieci do rodziców 123
5. Przyczyna miłości do rodziców w rozumieniu dzieci 125
6. Odwzajemnianie miłości przez rodziców do dzieci w rozumieniu dzieci ze szkoły
podstawowej 126
ROZDZIAŁ III
Postępowania dzieci z klas I–VI wskazujące na okazywanie miłości do swoich
rodziców 129
1. Sposób postępowania dzieci wskazujący na okazywanie uczucia do rodziców 129
2. Okazywanie miłości do rodziców podczas uroczystości rodzinnych 131
3. Postępowanie dzieci podczas Dnia Matki i Dnia Ojca wskazujące na okazywanie
miłości 132
ROZDZIAŁ IV
Sytuacje życia codziennego, w których badani uczniowie ze szkoły podstawowej
okazują miłość swoim rodzicom 134
1. Wskazywane sytuacje, podczas których dzieci ze szkoły podstawowej okazują miłość
rodzicom 134
2. Uroczystości rodzinne wskazywane przez dzieci, podczas których pokazują uczucie
rodzicom 135
3. Znaczenie Dnia Matki i Dnia Ojca dla dzieci ze szkoły podstawowej 137
4. Sytuacje, w których dzieci mówią rodzicom o miłości 139
ROZDZIAŁ V
Częstotliwość okazywania miłości do rodziców przez dzieci ze szkoły podstawowej 141
1. Czas spędzany przez rodziców w domu i czas spędzany przez rodziców z dzieckiem 141
2. Częstotliwość mówienia rodzicom o miłości do nich przez dzieci ze szkoły podstawowej 143
3. Częstotliwość okazywania w różnych formach miłości do rodziców 145
ROZDZIAŁ VI
Okazywanie miłości do matki i ojca przez dzieci ze szkoły podstawowej 147
1. Rodzic częściej obdarowywany miłością w rozumieniu dzieci 147
2. Powód miłości do matki przez dzieci ze szkoły podstawowej 148
3. Powód miłości do ojca przez dzieci ze szkoły podstawowej 150
ROZDZIAŁ VII
Czynniki wpływające na miłość do rodziców okazywaną przez uczniów ze szkoły
podstawowej 152
1. Płeć dziecka 152
2. Wiek badanych dzieci 153
3. Częstotliwość kontaktów rodziców z dzieckiem 155
4. Interpretacja pojęcia miłość a typ rodziny, z której pochodzi dziecko 155
Część czwarta
MIŁOŚĆ W POGLĄDACH MŁODZIEŻY W WIEKU GIMNAZJALNYM
I ICH RODZICÓW 159
ROZDZIAŁ I
Założenia metodologiczne badań rozumienia miłości przez uczniów gimnazjów
i ich rodziców 161
1. Cele i problematyka badań 161
2. Ogólne założenia organizacyjne badań 163
3. Charakterystyka metody i narzędzi badawczych 163
4. Charakterystyka badanych 163
ROZDZIAŁ II
Rozumienie miłości przez młodzież w wieku gimnazjalnym w świetle wyników badań 164
1. Pojęcie miłość w rozumieniu młodzieży gimnazjalnej 164
2. Miłość w poglądach dziewcząt w wieku gimnazjalnym 176
3. Miłość w poglądach chłopców w wieku dorastania 184
ROZDZIAŁ III
Rozumienie miłości przez rodziców posiadających dziecko w okresie dorastania 193
1. Rozumienie pojęcia miłość przez rodziców uczniów gimnazjów 193
2. Miłość w poglądach matek młodzieży gimnazjalnej 202
3. Miłość w poglądach ojców młodzieży gimnazjalnej 209
4. Porównanie poglądów na miłość rodziców i młodzieży w wieku gimnazjalnym 215
Część piąta
MIŁOŚĆ W POGLĄDACH KOBIET I MĘŻCZYZN W OKRESIE WCZESNEJ DOROSŁOŚCI 219
ROZDZIAŁ I
Założenia metodologiczne badań przez kobiety i mężczyzn w okresie wczesnej
dorosłości 221
1. Przedmiot i problematyka badań 221
2. Podstawowe założenia organizacyjne badań nad rozumieniem miłości przez kobiety
i mężczyzn w tym samym wieku 222
ROZDZIAŁ II
Miłość w poglądach młodych kobiet i mężczyzn 225
1. Rozwój związku miłosnego. Droga ku dojrzałej miłości 226
1.1. Zakochanie 227
1.2. Romantyczne początki 230
1.3. Związek kompletny 231
1.4. Związek przyjacielski 233
1.5. Związek pusty i jego rozpad 233
2. Podobieństwa i różnice w rozumieniu miłości przez kobiety i mężczyzn 234
ROZDZIAŁ III
Wyniki badań rozumienia miłości przez kobiety i mężczyzn w okresie wczesnej
dorosłości 239
1. Rozumienie pojęcia miłość przez kobiety i mężczyzn 239
1.1. Miłość a doświadczenie życiowe 239
1.2. Przeżywanie miłości wskaźnikiem jej rozumienia 243
1.3. Próba definicji miłości 245
2. Cechy miłości w opinii kobiet i mężczyzn . 249
3. Miejsce miłości w hierarchii wartości kobiet i mężczyzn . 249
4. Wpływ wieku na postrzeganie miłości 252
4.1. Miłość dojrzała 253
4.2. Potęga dojrzałej miłości 257
4.3. Typy dojrzałej miłości 261
5. Miłość w Hymnie o miłości św. Pawła 265
6. Różnice w okazywaniu miłości przez kobiety i mężczyzn 271
7. Oczekiwania kobiet i mężczyzn wobec siebie i związku 273
8. Droga do dojrzałej miłości. Wnioski z badań 275
Zakończenie 278
Bibliografia 279
Netografia 288